Скопските плажи на моето детство

Бев многу мала кога татко ми ме носеше на плажа на Вардар. Толку мала што сега не можам ниту да потврдам, ниту да одречам дали денешниве плажи ги градат на нивните некогашни локации. А татко ми веќе не е меѓу нас за да ми помогне во проценката. Како и да е, во попладнињата на работните денови во јуни и јули, кога Скопје ќе се усвитеше под зажареното летно сонце, татко ми ме седнуваше во корпата на неговиот црн велосипед марка „Рог“и тргнувавме на плажа. Се сеќавам дека возевме спротивно од текот на реката, по насипот, стврднат и распукан од летната суша, од двете страни обвиткан со диви жбунови и стари дрвја, како тунел. На места растеа и капинки; кој знае дали некој ги беше засадил или беа самоник. Одевме на една малечка плажа зашто татко ми никако не сакаше гужви. Поради тој негов отпор кон врева и масовни собиралишта, сите одмори со моите родители ги поминав по ненаселените јадрански острови, по селца на брегот чии имиња беа непознати за туристите, или на охридските диви плажи по патот кон Свети Наум. Така и на Вардар, татко ми беше пронашол една баш скриена плажичка, целата заградена со капини и коприва, на која ретко кога ќе затечевме по некој осамен капач. Мајка ми беше дошла неколку пати претходно за да провери дали местото е безбедно за мене, малиот вардарски почетник, и да биде сигурна дека реката тука не прави вирови.

Во нашето пошироко семејство татко ми беше познат како роднината кој сите деца ги научи да пливаат. Со таквата мисија почнал уште како дете, во триесеттите, вели легендата, откако ја стекнал довербата на дедо ми и баба ми, а потоа и на сите негови чичковци и тетки, чии деца ги навлекол на страста за Вардар. Потоа ги зел под свое сестра ми и нејзините другарки, па децата од комшилукот, па на крај дојде редот и на мене. По толку години, сакам да кажам дека тој вардарски ритуал мене не ми беше премногу пријатен. Некако мислам дека во целата приказна учествував активно повеќе за да не му го расипам ќефот на татко ми, отколку за сопствено уживање. Мене реката ми беше некако дива, страшна. Па и тоа мало плажиче, два на два, далеку од цивилизацијата, ми се чинеше како крај на светот. Гледајќи од брегот кон средотекот, го имав тоа чувство на блага трема, дури можда и извесна анксиозност, ете толку реката ја доживував како моќна, а целиот тој простор како изолиран во тишината. Плажата мирисаше на мил. Тоа е оној најситен песок, речиси земја, кој кога е мокар станува толку мек што нозете ми пропаѓаа во него кога ќе завлезев подлабоко во реката. Исплашено го гледав татко ми од страв да не потонам целата, а тој ме куражеше да продолжам и да не се плашам зашто тој е тука, до мене. Татко ми, реката и јас, тоа е сликата што ми остана врежана во сеќавањата, заедно со чувството на тој неодреден страв од природата што сум го имала како мала.

Кој успешно го поминал курсот на татко ми на Вардар, стекнуваше право со него да оди на Кривината на Треска. Тоа е истата онаа кривина на Треска што потоа прерасна во викенд одредиште на Скопјани. На која се печеа скари и се славеа големите државни празници во пролет и лето. Во времето кога татко ми ме носеше таму, тоа беше само еден прилично пуст предел покрај реката, згоден за правење излет заради големите сенки и просторот за игри со топка. Луѓето немаа коли за помасовно да дојдат до оваа плажа. Поради тоа, многу пополни беа плажите во Сарај, до каде се стасуваше со градскиот превоз. Татко ми не не’ носеше на Кривината на Треска пред средината на јули зашто реката, самото име сведочи за нејзината главна карактеристика, е мраз ладна. Се лаже оној кој мисли дека во јули таа е нешто многу потопла, ама според критериумите на татко ми, јули беше таман. Како успеавме да родиме деца после сите тие капења на кривината - не знам, ама знам дека таму немав право да останам во вода подолго од десет-петнаесет минути, плус нуркањето ми беше забрането. Кога ќе излезев од реката, татко ми инсистираше долго да лежам на топлите камчиња на брегот за телото што повеќе да ми се згрее. Потоа морав да го изедам сендвичот со путер и кашкавал, како што наложила мајка ми, па дури потоа добивав виза за второ капење.

Долго останував наежена по капењето на Кривината на Треска. И лубениците што ги положувавме меѓу камења во плиткото, за да се оладат, студенилото го задржуваа со часови потоа. Еднаш, наеженоста не ми помина до утредента. Ноќта барав ќебиња за да се стоплам, а мајка ми викаше по татко ми, кој со израз на вина, се преправаше дека чита во дневната соба. Таа даде збор дека никој од нас веќе нема да влезе во Треска, ама самата прва го прекрши веќе наредната недела, кога прегреани од скопската жега отидовме повторно спасот да го бараме во студените води на бистрата река.

Фотографиите од моето детство се црно-бели. Останале неколку што татко ми ги направил на Кривината на Треска. Од нив не може да се види дали камперските столици на кои седиме мајка ми и јас се жолти или портокалови; може само да се погаѓа дали нашиот Fiat 600 D е сив или беж; треба да се мачам за да се сетам дали моето костумче за капење број 5 е црвено или сино. Но едно, секако, се гледа јасно: проѕирните води на реката, незавалкани, со ситни камчиња на дното, и сончевата светлина испрекршена меѓу малите бранчиња. Тоа се гледа на фотографиите, на кои татко ми се трудеше да креира композиција, така велеше.